İyunun 19-da cəbhə bölgəsində baş
verən hadisə- Milli Ordunun giziri Mübariz İbrahimovun hərəkəti
bütün Azərbaycanı silkələdi.
Əslində bizlər son 22 ildə cəbhə
bölgəsindən demək olar ki, hər gün ölüm xəbəri eşidirik, hər gün atəşkəs
pozulur, evlərə tabut gəlir, əsir düşənlər, snayper atəşləri, göz yaşları,
qəhrəmanlıqla həlak olan əsgərlərimiz... bütün bunlar artıq Azərbaycanda az
qala adi hal alıb. İnsanları artıq belə şeylərlə nəinki heyrətləndirmək,
heç kövrəltmək də olmur. Bir sözlə, bu gün Azərbaycanda "Hər
gün Aşura, hər yer Kərbəla”dır.
Həm də adi məişət qayğıları, gündəlik
çörək problemi, işsizlik, cəmiyyətə zorla, bilərəkdən sırınmış tele-şoular,
siyasi seriallar insanlarımızın başını elə qatıb ki, adamlar təkcə
başlarını qaşımağa deyil, başlarını qaldırıb göy üzünə baxmağa da vaxt
tapmırlar.
Bəs görəsən, belə olan vəziyyətdə
birdən-birə nə baş verdi ki, bütün ölkəni zəlzələ kimi yerindən oynatdı, cəmiyyətdəki
qəbiristanlıq sükutunu pozdu?
Niyə bu gün 7-dən 77-yə kimi
hamı ondan danışır? Niyə?.. Nə üçün?..
* * *
Mübariz öz hərəkəti ilə bizim qarşımızda çoxlu suallar qoyub.
Yeri gəlmişkən, o, təkcə bizim
qarşımızda deyil, ermənilərin də, bu konflikti yaradıb həllinə imkan verməyən
böyük dairələrin də qarşısında suallar qoyub.
Biz bu gün bir cəmiyyət olaraq
Mübarizlə bağlı suallara cavab tapa bilmirik. Onun qəhrəmanlığı bizə möcüzə
kimi gəlir.
Mübariz bu günkü Azərbaycan cəmiyyəti
ilə müqayisədə o qədər böyükdür, ucadır ki, bizlər dağın dibindən yuxarı
baxan kimi ona baxırıq və onu bütöv görə bilmirik...
Əslində biz Mübarizlə bağlı mövzuya
hazır deyilik.
Ona görə də Mübarizin hərəkətini bir
hadisə, bir fenomen kimi izah edə bilməsək, ondan yazmağa, film çəkməyə dəyməz.
Düzdür, Mübarizin adını məktəbə də
vermək olar, şərəfinə heykəl də qoymaq olar, poema da yazmaq olar, hətta
film də çəkmək olar. Ancaq onu kinolaşdırmaq, onu nağıllaşdırmaq, ondan
müasir Koroğlu, yaxud Rembo düzəltmək lazım deyil. Mübariz kino-nağıl qəhrəmanlarımızdan
fərqli olaraq dəhşətli dərəcədə diridir. Onsuz da "ölü” kino qəhrəmanlarımız,
nağıl qəhrəmanlarımız kifayət qədərdir. Mübariz kimi diri qəhrəmanımız isə
hələ ki yeganədir.
Digər tərəfdən bu hadisənin
yaratdığı suallara cavab tapmadan, aydın təsəvvür yaranmadan onunla
bağlı film çəkməklə, ona poema həsr etməklə ....əslində biz onu kiçildirik.
Yuxarıda qeyd etdik ki, Mübariz
bizim qarşımızda çoxlu suallar qoyub.
Bu çoxsaylı suallardan biri, həm də ən
mühümü budur: bu adam harada yetişdi?
Azərbaycan cəmiyyətində?..
Bu gün Azərbaycan cəmiyyəti elə bərbad,
mağmın, başını itirmiş gündədir ki, onun nəinki qəhrəman, heç
normal adam yetişdirmək imkanı yoxdur...
Azərbaycan məktəbində ?..
Məktəbin vəziyyəti isə hamıya məlumdur...
Bəlkə hansısa siyasi təşkilatda?
Bəlkə hansısa dini qurumda?
Bəlkə hansısa gənclər təşkilatında?
Bəlkə müxalifət təşkilatında?
Bəlkə hər cür imkanı olan iqtidar təşkilatında?
Bu gün Azərbaycanda nə it hürən tərəf
var, nə işiq gələn. Cəmiyyət qaranlıq tunelin içindəki kimidir.
Bəs onda Mübariz harada yetişdi?
Bəlkə ailədə?
Bəlkə bu sualların cavabını
Mübarizin pafosdan, lirikadan uzaq qısa məktubunda axtarmaq lazımdır:
"Canım, atam və anam. Məndən sarı
darıxmayın. İnşallah, cənnətdə görüşəcəyik. Mənim üçün bol-bol dua edin. Vətənin
dar günündə artıq ürəyim dözmür. Allaha xatir bunu etməliyəm. Ən azından ürəyim
sərinlik tapar. Şəhid olanadək bu şərəfsizlərin üzərinə gedəcəyəm. Şəhid
olsam - ağlamayın. Əksinə, sevinin ki, o mərtəbəyə yüksəldim. Allaha ibadətlərinizi
dəqiq yerinə yetirin. Çoxlu sədəqə verin. Seyid nəvəsi olaraq bunu etməliyəm.
Allah böyükdür. Vətən sağ olsun. Oğlunuz Mübariz. Haqqınızı halal edin”.
Bəlkə bu fenomenin kökü müqəddəs
dinimizlə bağlıdır?
Düzü, heç nə demək olmur...
* * *
Sovet dövründə pis-yaxşı hərbi-vətənpərvərlik
təbliğatı deyilən bir şey var idi. Pis-yaxşı sovet məktəbi vardı, pis-yaxşı
sovet cəmiyyəti, sovet tərbiyəsi, sovet vətənpərvərliyi, pis-yaxşı sovet dəyərləri
vardı. Sovet dövləti hətta gerçək qəhrəmanlıq olmayan yerdə belə ortaya qəhrəmanlıq
nümunələri qoyurdu, ideoloji iş aparılırdı, ciddi vətənpərvərlik təbliğatı
gedirdi...
Bizim "Mixaylo” da, rus Matrosov da,
Zoya da sovet mühitinin məhsulu idi. Amma Mübariz sovet dövrü dağılan ərəfədə
dünyaya gəlib, onun cəmi 22 yaşı var. Bu 22 yaşlı cavan oğlan
pis-yaxşı sovet məktəbini, sovet təlim-tərbiyəsini də görməyib.
Müstəqil Azərbaycan məktəbindən, vətənpərvərlik
tərbiyəsidən danışmaq isə...özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. Bizim vətənpərvərlik
təbliğatımız ən yaxşı halda "...ölməyə vətən yaxşı” dan o tərəfə
keçmir.
Hətta Mübarizin bu hərəkəti
1988-90-cı illərə təsadüf eləsəydi, bəlkə də bu qədər təəccüblə və möcüzə
kimi qarşılanmazdı. Çünki son 20 ildə cəmiyyət o qədər deqradasiyaya məruz
qalıb, o qədər təbəqələşib, pis-yaxşı mövcud olan bütün mənəvi-əxlaqi dəyərlər
sıradan çıxıb və... belə bir mühitdə Mübarizin hərəkəti heyrətamiz bir
hadisədir.
Son 20 ildə cəmiyyətdə hər mənada
bir ideloji boşluq var, dəhşətli təbəqələşmə, ölkədə milyonçular və dilənçilər
təbəqəsi yaranıb, bayağı və komik vətənpərvərlik təbliğatı "can Azərbaycan”dan
o tərəfə adlamır, bütün telekanallar ancaq şou-biznesi təbliğ eləməklə məşğuldur
və...birdən-birə belə bir cəmiyyətdə Mübariz fenomeni baş verir...
Biz nə Koroğlunin igidliyini,
nə Rembonun qəhrəmanlığını danmaq fikrindəyik, nə də öz doğma
"Mixaylo”muzun cəsarətinə kölgə salmaq istəyirik. Və Qarabağ
savaşında qəhrəmanlıqla həlak olan yüzlərlə şəhidimiz və qazimiz var. Ancaq
Mübarizin qəhrəmanlığında bir mükəmməllik var...Mübarizin qəhrəmanlığında
bir iman söhbəti, bir əxlaq məsələsi, bir vətəndaş məsuliyyəti, bir Allah
borcu, bir ruh var. ?
Qəhrəmanlıq...
Ümumiyyətlə, qəhrəmanıqdan
danışmaq və qəhrəman olmaq fərqli şeylərdir ... Orxan Vəli demişkən, kimlərsə
vətən haqqında nitq söyləyir, kimlərsə vətən uğrunda ölümə gedir. Adam var
ki, 40 ildir cihadla bağlı məruzə oxuyur, amma...”bir barmağın kəssən dönüb
Həqqdən qaçar...”
Bizim telekanallar, ümumiyyətlə, təbliğat
maşınımız ordumuzun gücü, yenilməzliyi ilə bağlı inam yaratmaq üçün hərbi
forma geyinmiş bir dəstə karateçinin, yaxud samboçunun hərəkətlərini
cəmiyyətə nümayiş etdirir. Axı, qəhrəmanlığı təkcə cüssəlilər, samboçular
eləmir.
Bəzən çox oxşar cəhətləri qarışıq
salırıq. Məsələn, zəifliklə humanistliyi, azadlıqla başıpozuqluğu, qürurlu
olmaqla yekəbaşlığı, natiqliklə boşboğazlığı, şairliklə mirzəliyi, eləcə də
pəhləvanlıqla...qəhrəmanlığı.
Pəhləvanlıq daha çox fiziki gücə
söykənir, yəni əzələyə bağlıdır. Bu mənada ştanq qaldıranla
yükqaldıranın-"qruzçik”in elə də fərqi yoxdur. Qəhrəmanlıq isə fiziki gücdən
daha çox ruha, əxlaqa, imana bağlıdır. Burda əzələ yox, ruh rol oynayır. Ədəbiyyatımızda
vərdiş hesabına 2 yaşlı öküzü çiyninə qaldıran Fitnə nümunəsi də məlumdur.
Qəhrəmanlıq isə təkcə vərdiş hesabına qazanılmır. Məşq etməklə qəhrəman
olmaq olmur. Qəhrəmanlıq bambaşqa bir aləmdir. Necə deyərlər, boy var,
buxun var, əzələ var, amma ürək yoxdur...
Qəhrəmanlıq nümunləri də fərqlidir.
Ekstremal situasiyanın doğurduğu qəhrəmanlıq, məcburiyyətdən doğan qəhrəmanlıq,
kütləvi qəhrəmanlıq və s. Hətta "ştrafnoy”ların qəhrəmanığı da məlumdur.
İkinci Dünya müharibəsində "cərimə batalyonları”nda olan əsgərlərin dalını
kəsdirib irəli hücum etməyə, "qəhrəmanlıq göstərməyə” məcbur etmək də olub.
Yəni əsgərin geriyə yolu qalmır, onun yeganə seçimi ancaq irəli hücum edib
qəhrəmanlıq göstərməkdir. Hətta əsgərlərə 100 qram verib hücuma göndərmək ənənəsi
də var. Mən hələ kütləvi qəhrəmanlıqları demirəm. Atalar demişkən, ölümə
gedən özünə yoldaş axtarar. Ümumiyyətlə, ən qorxaq adam da kütlənin
içində cəsarətlənib qəhrəmanlıq etmək eşqinə düşə bilər. Tək halda isə
insan nəinki qəhrəmanlıq etmək, hətta qaranlıq yolla getməyə də çətinlik çəkir.
Bir sözlə, kütləvi qəhrəmanlıq nümunələrimiz çox olsa da, fərdi qəhrəmanlıq
nümunələrimiz çox azdır. Bəlkə də yoxdur.
Mübarizin qəhrəmanlığı yuxarıda
sadaladığımız qəhrəmanlıq nümunələrinin heç birinə uyğun gəlmir. Nə
kütləvi qəhrəmanlıqdır, nə məcburiyyətdən doğan qəhrəmanlıqdır, nə də digəri
deyil.
Bir daha qeyd edirəm ki, biz heç
kimin qəhrəmanlığına kölgə salmaq fikrində deyilik, ancaq Mübarizin qəhrəmanlığı
tamamilə fərqli bir hadisədir, bu bizim bildiyimiz, eşitdiyimiz, nağıllarda
oxuduğumuz, kinolarda baxdığımız qəhrəmanlıqdan deyil... beləsinə bu tərəflərdə
rast gəlinməyib.
Onlar Ali Baş Komandanın əmrini gözləmədi...
Mübariz sözün həqiqi mənasında
bizlərin beynində-ruhunda inqilab elədi. Bu gün zabitlərimizin çoxu "Lazım
gələrsə”, "Ali Baş Komandan əmr edərsə” torpaqlarımızı azad edərik deyirlər.
O, isə Ali Baş Komandanın əmrini gözləmədi. Tapşırıq, göstəriş-zad lazım
olmadı... Mübariz sözün həqiqi mənasında partizanlıq elədi...
"Ali Baş Komandanın əmrini gözləyirik”
deyənlər təkcə hərbçilərimiz, generallarımız içərisində deyil, hər
sahədə var. Məsuliyyəti bir şəxsin üstünə atmaqla özlərini sığortalayanlar
digər sahələrin "generalları” arasında da az deyil.
Mübariz isə nə "çağırsa ellər gedərəm
davaya” deyənlərdən, nə də hamımız kimi Ali Baş komandanın əmrini gözləyənlərdəndir.
O, Allahın əmri ilə bir vətəndaş kimi hərəkət elədi.
O özündən sonra neçə-neçə Mübarizləri
aktivləşdirdi...Bu gün Fərid və əsgər dostları həmin hərəkətin davamıdır.
Nəsimi HAQQ mənəm deyən kimi,
Mübariz də Azərbaycan dövləti mənəm...deyərək bütün dünyaya səsləndi.
Bu adam az qala bir millətin, bir
xalqın, bir dövlətin məsuliyyətini öz üzərinə götürmək istəyir və imkanı
daxilində bunu edir...
O bizə deyir ki, mən öz işimi
gördüm, qalanı sizlikdir. O bizim üstümüzdə borc qoyub. Bizlər isə öz
borcumuzu ondan nağıl düzəltməkdə, ona şeir yazmaqda, ondan tələm-tələsik
kino çəkməkdə görürürk. Kimlərsə avtoyürüş keçirməkdə, bir başqası
gurultulu çıxış etməklə guya öz borcunu qaytarmış hesab edir.
TV-lərdən biri Müdafiə Nazirliyinin
dəstəyi ilə tələm-tələsik bir film də çəkib. Filmin rejissoru deyir ki, "Mübarizin
şücaəti barədə tamaşaçılarda aydın təsəvvüryaratmaq istəyirik”.
Görəsən, rejissorun Mübarizin qəhrəmanlığı ilə bağlı aydın təsəvvürü
varmı?
Bizdə, ümumiyyətlə, mərsiyəxanlar
ağlamağa yer axtaran kimi, bir dəstə "dejurnı” çıxışçılar var ki, nitq söyləməyə,
şeir deməyə yer axtarır, obyekt gəzirlər. Bəzi siyasi mərsiyəxanlarımız
da ağlaşmağa mövzu axtarır.
İlk Azərbaycan vətəndaş(lar)ı...
Gözümüzün qabağında Yeni Azərbaycan
yaranır. (Söhbət YAP-dan getmir) Mübariz, Fərid ilk Azərbaycan vətəndaşlarıdır.
Sadəcə biz bunu dərk etməyə, başa düşməyə, anlamağa və duymağa çətinlik çəkirik.
Çünki dağın dibindən dağın zirvəsini görmək mümkün deyil.
Bəzən soruşurlar ki, Mübariz əməliyyatı
keçirib geri qayıda bilərdi?
Kim bilir geri qayıtsaydı, onu nə
gözləyirdi..?
Mübarizdən və dostlarından əfsanə,
nağıl yaratmaq istəyənlərə deyirik, etməyin, o(nlar) bizim hər birimizdən
daha diridir.
Yəqin diqqətli oxucu da hiss etdi
ki, biz bu yazıda Mübarizin haqqında keçmiş zamanda danışa bilmədik.
NUH.az-ın baş redaktoru
Kamran Məhərrəmli |